Açı : Başlangıç noktaları aynı olan iki
ışının birleşimine açı denir.
Açı ortay : Üçgenin bir açısını ortalayan
ışının, köşe ile kenar arasında kalan doğru parçasına açıortay denir. Üçgenin iç
açı ortayları iç bölgede bir noktada kesişir.
Ağırlık merkezi
: Bir üçgende üç
kenarortay bir noktada kesişir. Kesim noktasına ağırlık merkezi denir. Ağırlık
merkezi G ile gösterilir.
Alt Küme : A ve B iki küme olmak üzere A nın
her elamanı B nin de elemanı oluyorsa A ya B nin alt kümesi denir. B ye de A nın
kapsayan kümesi denir. Her küme kendisinin bir alt kümesidir. Boş küme her
kümenin bir alt kümesidir.
Alt küme sayısı
: Kümenin eleman
sayısını n ile gösterirsek alt küme sayısı = 2n dir. Boş kümenin aşt
küme sayısı 1 dir.
Asal sayılar
: 1 ve kendisinden
başka hiçbir sayma sayısı ile bölünemeyen 1 den büyük tam sayılara asal sayılar
denir. {2,3,5,7,11,…} kümesinin elemanları birer asal sayıdır. 2 den başka çift
asal sayı yoktur.
Asal çarpanlara ayırma
: Bir sayıyı asal
çarpanlarının çarpımı olarak yazmaya asal çarpanlara ayırma denir. Sayı asal
çarpanlarına ayrılırken, en küçük asal sayı olan 2’den başlayarak sırasıyla
(2,3,5,7,11,13…) asal sayılarına bölünür. Bölüm 1 oluncaya kadar bölmeye devam
edilir.
Aralarında asal sayılar
: 1 den başka pozitif
ortak böleni olmayan sayma sayılarına aralarında asal sayılar denir. Örnek : 4
ile 9 aralarında asaldır. 7 ile 11 aralarında asaldır.
Ardışık sayılar
: Kendisinden önce ve
sonra gelen sayılara bir kural ile bağlı olan sayılara ardışık sayılar
denir.
Aritmetik ortalama
: Verilen sayı
dizisindeki terimlerin toplamının, terim sayısına bölünmesiyle elde edilen
değerdir. Örnek : -3, 7, 17, 23 sayılarının aritmetik ortalaması =
(-3+7+17+23)/4= 11
Asal Çarpanlara Ayırma
: Bir sayının en küçük
asal sayıdan başlamak üzere sıra ile bölünüp 1 kalıncaya kadar devam eden bölme
işlemine asal çarpanlara ayırma denir.
Ayrık küme
: Ortak elemanı olmayan
kümelere ayrık kümeler denir.
Basamak : Bir sayıda rakamların yazıldığı
yerlere denir.
Basamak değeri
: Rakamların, sayıda
bulunduğu basamağa göre gösterdiği değerlere denir. Örnek : 1048 sayısındaki 4
rakamının basamak değeri 40’tır.
Basit kesir
: Payı paydasından
mutlak değerce küçük olan kesre basit kesir denir. Örnek : 2/-5, -7/9
Bileşik kesir
: Payı paydasından
mutlak değerce büyük veya eşit olan kesre bileşik kesir denir. Örnek : -15,
9/-4, -9/5
Binom açılımı
: (x ± y)n nin x ile y
kuvvetlerinin toplamı ve çarpımı şeklinde yazılmasına binom açılımı
denir.
Birinci dereceden bir
bilinmeyenli denklemler : a, b Î R ve a ¹ 0 olmak üzere; ax + b = 0
eşitliğine birinci dereceden bir bilinmeyenli denklemler denir. Bu eşitlikteki x
e bilinmeyen a ve b ye de katsayı adı verilir.
Birinci dereceden iki
bilinmeyenli denklemler : a, b,c Î R ve a ¹ 0 , b ¹ 0 olmak üzere; ax + by = c
şeklindeki eşitliklere birinci dereceden iki bilinmeyenli denklemler denir.
Birleşim : A ve B kümelerinin elemanlarından
oluşan kümeye A ile B nin birleşim kümesi denir ve A È B ile gösterilir.
Boş küme : Elemanı olmayan kümeye boş küme
denir. Æ vey {} ile gösterilir.
Bölük : Doğal sayıları daha kolay okumak ve
yazmak için sağdan sola doğru üçlü gruplara ayırırız. Bu üçlü gruplara bölük
denir. Bölükler en sağındaki basamakların ismini alırlar. Her basamak sağındaki
basamağın 10 katına eşittir.
Bütünler açılar
: Ölçüleri toplamı
180° olan komşu açılara bütünler açılar
denir.
Çap : Merkezden geçen kirişe çap denir.
En büyük kiriş çaptır.
Çember : Bir düzlemde, sabit bir noktadan
eşit uzaklıktaki noktaların kümesine çember denir.
Çeşitkenar üçgen
: Kenarları farklı
uzunlukta olan üçgenlerdir.
Çevre açı : Köşesi bir çember üzerinde bulunan
ve kenarları birer kiriş olan açıya çevre açı denir. Ölçüsü gördüğü yayın
ölçüsünün yarısına eşittir.
Çift sayı : n bir tam sayı olmak şartıyla; 2n
genel ifadesiyle belirtilen tam sayılardır. Diğer bir ifade ile 2 ile
bölündüğünde kalanı 0 olan tam sayılara çift sayı denir. Çift sayılar kümesi :
Ç={….,-4,-2,0,2,4,…} şeklinde gösterilir.
Çokgen : Herhangi üçü bir doğru üzerinde
bulunmayan noktaların birleştirilmesiyle oluşturulan kapalı şekillere çokgen
denir. Çokgenler kenar sayılarına göre adlandırılır. Örnek : 4 kenarlı bir
çokgene dörtgen, 6 kenarlı bir çokgene altıgen denir.
Çözümleme :
Bir sayı, kendi
basamağındaki rakamın basamak değeri ile çarpılıp toplanması ile bulunur. Örnek
: a,b,c birer rakam olmak üzere, ab=10a+b {ab iki basamaklı sayı} veya
abc=100a+10b+c {abc üç basamaklı bir sayı}
Daire : Çember ile, çemberin iç bölgesinin
birleşimine daire denir.
Dairenin alanı
: Yarıçapın karesinin
Pi sayısı ile çarpımına eşittir.
Dairenin çevresi
: Pi sayısının
(yaklaşık 3,14) iki katının yarıçap ile çarpımına eşittir.
Dairesel (Dönel)
Permütasyon : n
elemanlı bir kümenin elemanlarının, bir çemberin etrafında birbirine göre farklı
dizilişlerinden her birine, dairesel permütasyon denir.
Dakika : 1 saatlik sürenin altmışta birine
dakika denir ve “dk” ile gösterilir.
Dar açılı üçgen
: Üç açısı da dar açı
olan üçgene denir.
Deltoid : Bitişik iki kenarı birbirine eş,
diğer bitişik iki kenarı da birbirine eş olan dörtgene denir.
Denk Küme : Eleman sayıları eşit olan kümelere
denk kümeler denir. (elemanları birebir eşlenebilir.) Eşit kümeler denktir. Denk
kümeler eşit olmayabilir. Denk kümede sadece eleman sayısının eşit olması
yeterlidir. Eşit kümede ise kümenin elemanları da eşit olmalıdır.
Denklem : Çözüm kümesi R olmayan R nin bir
alt kümesi olan açık önermelere denklem denir.
Deste : Aynı cins on varlıktan oluşan
çokluğa denir.
Dik açı : Ölçüsü 90° olan açıdır.
Dikdörtgen
: Bir açısı dik açı
olan paralel kenara dikdörtgen denir. Karşılıklı kenarlarının uzunlukları
eşittir. Karşılıklı kenarları paraleldir. Alanı uzunluğu ile genişliğinin
çarpımına eşittir.
Dik koni : Bir dik üçgensel bölgenin, dik
kenarlarından biri etrafında 360° döndürülmesiyle oluşan cisme dik
koni denir.
Dik prizma
: Tabanları birbirine
eş herhangi bir çokgen ve yan yüzeyleri taban düzlemlerine dik olan prizmalara
dik prizma denir.
Dik üçgen : Bir açısı dik açı olan üçgene
denir.
Dik Yamuk : Yan tabanlarından biri tabana dik
olan yamuğa denir.
Doğal Sayılar
: N ={0, 1, 2, 3, ….}
kümesine doğal sayılar kümesi denir.
Doğru : İki yönde sınırsız olarak uzayan
noktalar kümesidir. Yalnız boyu vardır. Eni ve yüksekliği yoktur. Başlangıcı ve
bitiş noktası yoktur.
Doğru açı : Ölçüsü 180° olan açıdır. Düz açıda denir.
Doğru orantı
: Orantılı iki ifadeden
biri artarken diğeri de artıyor, bir azalırken diğeri de azalıyorsa bu iki ifade
doğru orantılıdır.
Denk kesirler
: Aynı çokluğu gösteren
kesirlerdir. Örnek : ½ kesri 2/4 ve 3/6 kesirlerine denktir.
Denk Kümeler
: Eleman sayıları aynı
olan kümelere denk kümeler denir. A kümesinin B kümesine denkliği A º B biçiminde gösterilir. Eşit
kümeler aynı zamanda denk kümelerdir. Denk kümeler, eşit kümeler
olmayabilir.
Dış açı : Köşesi çemberin dış bölgesinde
olan ve kenarları çembere teğet veya çemberi iki noktada kesen doğruların
oluşturduğu açıya dış açı denir. Ölçüsü gördüğü yayların ölçüleri farkının
yarısıdır.
Doğru parçası
: Bir doğru üzerindeki
A ve B noktaları ile bunların arasında kalan bütün noktaların kümesine doğru
parçası denir.
Düzgün çokgen
: Bütün kenarları ve
açıları eş olan çokgenlere düzgün çokgenler denir.
Düzgün piramit
: Tabanı düzgün çokgen
ve yüksekliği taban merkezinden geçen piramitlere düzgün piramit
denir.
Düzine : Aynı cins on iki varlıktan oluşan
çokluğa denir.
En büyük ortak bölen
(E.B.O.B.) : İki veya
daha fazla sayma sayısının ortak bölenleri arasında en büyük olanına, bu
sayıların en büyük ortak böleni denir.
En küçük ortak kat
(E.K.O.K) : İki veya
daha fazla sayma sayısının ortak katları arasında en küçük olanına, bu sayıların
en küçük ortak katı denir.
Eşit kümeler
: Bütün elemanları aynı
olan kümelere eşit kümeler denir. A kümesinin B kümesine eşitliği A = B
biçiminde gösterilir. Eşit kümeler aynı zamanda denk kümelerdir. Denk kümeler,
eşit kümeler olmayabilir.
Eşit Olmayan Kümeler
: Tamamen aynı
elemanlardan oluşmayan kümelere eşit olmayan kümeler denir.
Eşkenar dörtgen
: Kenarlarının
uzunlukları eşit olan paralel kenara eşkenar dörtgen denir. Karşılıklı kenraları
paraleldir. Dört kenarının uzunlukları eşittir. Karşılıklı açılarının ölçüleri
eşittir. Ardışık iki açının ölçüleri toplamı 180° dir. Köşegenler birbirine diktir.
Köşegenler birbirini ortalar.
Eşkenar üçgen
: Üç kenarının
uzunlukları eşit olan üçgene denir. İç açılarının her birinin ölçüsü
60° dir.
Faktöriyel
: n Î N+ olmak üzere 1 den n
ye kadar doğal sayıların çarpımına n faktöriyel denir ve n! İle gösterilir.
Örnek : 5!=5.4.3.2.1
Geniş açı : Ölçüsü 90° ile 180° arasında olan açılardır.
Geniş açılı üçgen :
Bir açısı geniş açı
olan üçgene denir.
Geometri : Şekilleri ve şekillerin çeşitli
matematiksel özelliklerini inceleyen bilim dalına denir.
Grafik : İstatistik çalışmalarında elde
edilen bilgiler, ilk bakışta anlaşılabilmesi için, resim, şekil veya çizgilerle
gösterilir. Bu şekillere grafik denir.
Gram : Kütle ölçüsü temel birimi “gram”
dır. +4° deki 1 cm3 saf suyun
kütlesine “1 gram” denir. “g” harfi ile gösterilir.
Işın : Bir başlangıç noktası olup diğer
taraftan sonsuza giden noktaların kümesine ışın denir. Eğer başlangıç noktası
kümeye dahil değilse, buna yarı doğru adı verilir.
[AB
AB ışını
]AB veya
(AB AB yarı doğrusu
İç açı : Köşesi çemberin bir iç noktası olan
açıya çemberin iç açısı denir. Ölçüsü, gördüğü yayların ölçüleri toplamının
yarısına eşittir.
İki kümenin farkı :
A ve B herhangi iki
küme olmak üzere, A nın elemanı olup da B nin elemanı olmayan elemanların
kümesine A fark B kümesi denir. Fark kümesi A – B veya A\B ile
gösterilir.
İkizkenar üçgen
: İki kenarının
uzunluğu eşit olan üçgenlere denir. Taban açıları eşittir. Tepe noktasından
çizilen yükseklik; hem kenarortay, hem açıortaydır.
İkizkenar Yamuk :
Paralel olmayan iki
kenarı eş olan yamuğa ikizkenar yamuk denir. Karşılıklı açılar toplamı
180° dir.
İrrasyonel Sayılar :
Rasyonel olmayan reel
sayılara veya virgülden sonrası kesin olarak bilinmeyen sayılara denir.
Qı ile gösterilir.
İstatistik
: Bir sonuç çıkarmak
üzere gözlem ve araştırma yolu ile elde edilen bilgilerin sayılarla ifadesine
“istatistik” denir.
Kare : Kenarları ve açıları eşit olan
dörtgene denir. Bir açısının ölçüsü 90° olan eşkenar dörtgendir.
Karşılıklı kenarları paraleldir. Dört kenarının uzunlukları eşittir. Açıları
birbirine eşit ve 90 ar derecedir. Alanı iki kenar uzunluğunun çarpınma eşittir.
Kavram : Geometrik şekilleri anlatmak için
kullanılan sözcük ve terimlere denir.
Kenarortay :
Bir üçgenin bir
kenarının orta noktasını karşı köşeye birleştiren doğru parçasına kenarortay
denir.
Kesen : Çemberi iki noktada kesen doğruya
denir.
Kesir sayıları
: Eş parçalara bölünmüş
bir bütünün bir veya birkaç parçasına bu bütünün kesri, ve bu parçaları gösteren
sayılara da kesir sayıları denir.
Kesişim : A ve B kümesinin ortak
elemanlarından oluşan kümeye A ile B nin kesişim kümesi denir ve A Ç B ile gösterilir.
Kiriş : Bir çemberin üzerinde alınan iki
noktayı birleştiren doğru parçasına kiriş denir.
Komşu açılar
: Köşeleri ve birer
kenarları ortak olan iki açıya komşu açı denir.
Küme : İyi tanımlanmış nesneler
topluluğuna küme denir. Kümeyi oluşturan nesnelere kümenin elemanları denir ve
Î sembolü ile gösterilir. Kümenin
elemanı olmayan nesneler Ï sembolü ile gösterilir. Bir kümenin
elemanlarının küme içinde yer değiştirmesi kümeyi değiştirmez. Kümede her eleman
bir kez yazılır.
Küp : Tüm yüzleri kare olan dik prizmaya
küp denir.
Küre : Uzayda, O merkezli ve |AB| = 2r
çaplı bir yarım dairenin, [AB] etrafında 360° döndürülmesiyle elde edilen cisime
küre denir.
Litre : Su, gazyağı, zeytinyağı ve süt gibi
sıvı maddeler litre ile ölçülür. Sıvı ölçüsünün temel birimi “litre” dir. “ l ”
ile gösterilir.
Matematik sistem
: Boş olmayan bir küme
ile bu küme üzerinde tanımlı bir veya daha çok işlemin oluşturduğu sisteme
matematik sistem denir.
Medyan : Verilen bir sayı dizisinde terimler
büyüklük sırasına göre yazıldıktan sonra ortadaki sayıya medyan denir. Dizinin
terim sayısı tek ise tam ortasındaki sayı medyandır. Terim sayısı çift ise
ortadaki iki terimin aritmetik ortası medyandır. Örnek :
6,8,10,11,12,14,16,17,18,20 sayı dizisinin medyanı ortadaki 12 ve 14 sayılarının
toplamının 2 ye bölünmesi ile bulunur. Medyan =12+14/2=13
Merkez açı
: Köşesi çemberin
merkezinde olan açıya çemberin merkez açısı denir.
Metre : Uzunluk ölçüsü aracı ve uzunluk
ölçüsü birimidir. Metre “m” ile gösterilir.
Metre küp
(m3) : Hacim
ölçüsü temel birimi “metre küp” tür. Metre küp “m3” biçiminde
gösterilir.
Mod : Bir dizide en çok tekrar eden
sayıya o dizinin modu denir. En çok tekrarlanan sayı birden fazla ise, bu
sayıların her biri dizinin modu olur.
Mutlak değer
: Bir reel sayının
eşlendiği noktanın başlangıç noktasına olan uzaklığına x in mutlak değeri denir.
X in mutlak değeri |x| şeklinde gösterilir.
Negatif Tam Sayılar :
Z = {…, -3, -2, -1}
kümesine negatif tam sayılar kümesi denir.
Nokta : Boyutsuzdur. Tanımsızdır. İzdir.
Belirtidir.
Ondalık kesirler
: Paydası 10 un
kuvvetleri olan (10, 100, 1000, …) kesirlere ondalık kesirler denir. Örnek :
17,615
Oran : a ve b reel sayılarının en az biri
sıfırdan farklı olmak şartıyla a / b ye, a nın b ye oranı denir.
Ölçek : Planda verilen iki nokta arasındaki
uzunluğun bu iki nokta arasındaki gerçek uzunluğa oranına ölçek
denir.
Özalt küme
: Bir kümenin, kendisi
dışındaki bütün alt kümelerine, bu kümenin özalt kümeleri denir.
Özalt küme sayısı
: Kümenin eleman
sayısını n ile gösterirsek, özalt küme sayısı = 2n - 1 dir. Boş
kümenin özalt kümesi yoktur.
Özdeşlik : Çözüm kümesi R (Reel sayılar) olan
eşitliklere özdeşlik denir.
Paralel kenar
: Karşılıklı kenarları
paralel olan dörtgene paralel kenar denir. Yamuğun bütün özelliklerini taşır.
Karşılıklı kenarlarının uzunlukları eşittir. Karşılıklı açılarının ölçüleri
eşittir. Ardışık iki açının ölçüleri toplamı 180° dir. Köşegenler birbirini ortalar.
Paralel kenarın alanı bir kenarı ile bu kenara ait yüksekliğin çarpımına
eşittir.
Pay : Bütünden kaç eşit parça alındığını
gösteren sayıdır.
Payda : Bütünün kaç eşit parçaya
bölündüğünü gösteren sayıdır.
Permütasyon
: Bir küme
elemanlarının belli bir sıraya göre dizilişlerinin her birine “bir permütasyon”
denir.
Piramit : Tabanı çokgen, yanal yüzeyleri ise
ortak bir tepe noktasında birleşen çokgenlerden oluşan çok yüzlülere piramit
denir.
Pisagor bağıntısı
: Bir dik üçgende dik
kenarlarının kareleri toplamı hipotenüsün karesine eşittir.
Plan : Bir evin, bir mahallenin, bir köyün
ya da bir ilçenin caddelerinin ve sokaklarının belli bir oran dahilinde
küçültülerek kuş bakışı görünüşünün kağıda çizilmesine plan denir.
Pozitif Doğal Sayılar
: Bakınız: Sayma
sayıları.
Pozitif Tam Sayılar :
Z = {1, 2, 3, ….}
kümesine pozitif tam sayılar kümesi denir.
Rakam : Sayıları ifade etmeye yarayan
sembollere denir.
Rasyonel Sayılar :
a, b birer tam sayı ve
b≠ 0 olmak üzere; a / b şeklinde yazılabilen sayılara rasyonel sayılar denir.
Rasyonel sayılar kümesi Q ile gösterilir.
Reel ( Gerçel) Sayılar
: Rasyonel sayılar ile
irrasyonel sayılar kümesinin birleşimi olan kümeye denir. Reel sayılar kümesi :
R = Q È Qı şeklinde ifade
edilebilir.
Saat : Zaman ölçüsü birimi “saat” tir.
Saati kısaca “sa” ile gösteririz.
Saniye : 1 dakikalık sürenin altmışta birine
saniye denir ve “sn” ile gösterilir.
Sapma : Bir dizinin terimlerinin her biri
ile aritmetik ortalama arasındaki farka sapma denir. Fark negatif ise negatif
sapma, fark pozitif ise pozitif sapma olur.
Sayı : Rakamların bir çokluk belirtecek
şekilde bir araya getirilmesiyle oluşturulan ifadelere denir.
Sayı değeri
: Sayıda, rakamların
bulunduğu basamak düşünülmeden, her rakamın ifade ettiği sayıya o rakamın sayı
değeri denir. Örnek : 1048 sayısındaki 4 rakamının sayı değeri 4’tür.
Sayının kuvveti
: Bir tam sayının
kendisi ile kaç defa çarpılacağını gösteren sayıya o tam sayının kuvveti denir.
(Bakınız : Üs)
Sayma Sayıları
: N+ =
{1,2,3,4, …} kümesine sayma sayıları kümesi veya pozitif doğal sayılar kümesi
denir.
Tam açı : Ölçüsü 360° olan açıdır.
Tam Sayılar
: Z = {…, -3, -2, -1,
0, 1, 2, 3, ….} kümesine tam sayılar kümesi denir.
Tam sayılı kesir
: Sıfır hariç bir tam
sayı ve basit kesir ile birlikte yazılan kesir sayılarına tam sayılı kesir
denir. Örnek : -3. 1/5, 5. 8/15
Tanımsız terim
: Geometrinin bazı
terimleri tanımlanmamıştır. Bu terimler kabullenmedir. Bunlara tanımsız terim
denir. Örnek : Nokta, doğru, düzlem geometrinin tanımsız terimleri
arasındadır.
Teğet : Çemberle bir noktası ortak olan
doğrulara teğet denir. Bir çemberde teğet, değme noktasından geçen yarıçapa
diktir.
Tek sayı : 2n – 1 genel ifadesiyle belirtilen
tam sayılardır. Diğer bir ifade ile 2 ile bölündüğünde kalanı 1 olan tam
sayılara tek sayı denir. Tek sayılar kümesi : T = {…,-5,-3,-1,1,3,5,…} şeklinde
gösterilir.
Terim : Bir bilim dalı içerisinde özel
anlamı olan kelimelere denir.
Ters açılar
: Kesişen iki doğrunun
oluşturduğu dört açıdan herhangi ikisine birbirine komşu olmayan açılar (ters
açılar) denir. Ters açılar birbirine eşittir. Komşu iki ter açının toplamı
180° dir.
Ters orantı
: Orantılı iki ifadeden
biri artarken diğeri azalıyor, biri azalırken diğeri artıyorsa bu iki ifade ters
orantılıdır.
Tümler açılar
: Ölçüleri toplamı
90° olan komşu açılara tümler açılar
denir.
Üçgen : A, B, C ; üçü birden doğrusal
olmayan üç farklı nokta olmak üzere, [AB], [AC] ve [BC] doğru parçalarının
birleşimine ABC üçgeni denir.
Üçgenin alanı
: Herhangi bir üçgenin
alanı, tabanı olarak alınan bir kenarın uzunluğu ile bu tabana ait yükseklik
uzunluğu çarpımının yarısına eşittir.
Üs : a bir reel sayı, n bir pozitif tam
sayı olmak üzere; n tane a sayısının çarpımı an dir. an
ifadesindeki a ya taban, n ye kuvvet (üs) denir. Üs, tabanın kendisiyle kaç kez
çarpılacağını gösterir.
Vektör : Doğrultuları, yönleri ve boyları
aynı olan yönlü doğru parçalarının kümesine, düzlemde bir vektör
denir.
Venn Şeması
: Kümenin bütün
elemanlarını kapalı bir eğri içinde yazmaya venn şeması ile gösterme denir.
Yamuk : Yalnız iki kenarı paralel olan
dörtgene yamuk denir. Paralel kenarlarla bir yan kenarın oluşturduğu iki açının
toplamı 180° dir.
Yarı doğru
: Bakınız :
Işın.
0 Yorumlar